Detox: a sweet-sour cocktail

Detoxen en cleansing zijn ontzettend populair en “helpen” met diep reinigen, detoxification, en energizen. Simpel, effectief en vooral snel, zo wordt ons beloofd. Het sapje neemt de vetverbranding voor jou over en het behalen van een full-shape summerbody ligt slechts een aantal grote slokken vloeibaar groens verwijderd. Hoe detoxen dat precies doet, of het werkt en of het überhaupt noodzakelijk is, blijft vaak een raadsel.

What’s in a name?

In de commerciële context is detoxen een nogal vaag begrip. Het valt het best samen te vatten als een kortstondige, extreme interventie voor gewichtsverlies en het ontdoen van toxines: schadelijke stoffen uit “het moderne leven” [1]. Commercieel detoxen kan op verschillende manieren: van uithongerings- of sapvasten tot laxatiekuren en alles wat binnen het straatje van dat breed te interpreteren begrip ‘detoxen’ valt.

De oorsprong van kuren

Over de hele wereld worden sinds het bestaan van de mensheid door helers of witchdoctors natuurlijke strategieën gehanteerd ter bevordering van de heling van het lichaam. In het Noordelijke Amazonegebied werd het mengsel ayawasca (vrij vertaald: touw van de ziel) door sjamanen gemaakt om spirituele heling te bevorderen. De Zuid-Afrikaanse amagqirha gebruikten voor hun purificatie-rituelen een kruidenmengsel dat diende als lichamelijke ‘cleanse’ door braken (phalaza) op te wekken.

In de moderne tijd neemt de technologie het steeds meer over van de biologie; iets wat vooral merkbaar is in de medische wereld. Daar zitten positieve en mogelijk ook minder positieve kanten aan; duidelijk moge zijn dat deze vorm van zelf-vervreemding gevolgen heeft voor de manier waarop wij zijn gaan eten en leven. Hierdoor ontstond in de afgelopen jaren een toenemende interesse voor ‘terug naar de oorsprong’, ‘echt eten’ en ‘het alternatieve’. Zo ook dat de interesse voor detoxen en cleansing middels voeding, vasten en sapjes toenam. Maar wat blijft overeind van die reinigings- en ontgifitingskuren en helpen ze echt bij gewichtsverlies?

Het bewijs

Die vraag kan beantwoord worden aan de hand van drie deelvragen. Ga er wel even goed voor zitten - leesbril op en zo – want hier volgt namelijk een stukje diepgang:

1. Aan welke soorten giffen worden we eigenlijk blootgesteld?

Gifblootstelling treedt op via de huid, door het maag-darmstelsel (eten of drinken) of door de longen (ademen). Sommige stoffen kunnen zich in het lichaam ophopen en zo schade berokkenen [1]. De belangrijkste groepen toxische stoffen waaraan we kunnen worden blootgesteld zijn onder te verdelen in synthetische substanties, metalen en andere natuurlijke stoffen:

- Synthetische substanties: POPs, ftalaten en BPA - stoffen die in brandwerende middelen en pesticiden zitten, maar ook in cosmetica en capsule-coatings van supplementen. In hoge concentraties kunnen ze de stofwisseling nadelig beïnvloeden en leiden tot hart- en vaatziekten en kanker. Inmiddels zijn POPs en sommige ftalaten verboden [3], deze laatste o.a. omdat ze de geslachts-hormonale cyclus kunnen ontregelen [4].

- Metalen en andere natuurlijke substanties: Onder andere arseen, kwik en lood, maar ook spoorelementen als iodine kunnen schadelijk zijn. Met name arseen vormt in sommige delen van de wereld, zoals Bangladesh, een grootschalig bevolkingsrisico, om dat het daar in hoge concentraties in het grondwater zit en het kan leiden tot ernstige ontstekingsachtige symptomen in het maag-darmstelsel [2].

Detoxen is razend populair en meer dan ooit te voren lijkt het vinden van een wonderserum dat diep reinigt noodzakelijk. Bekijk de volgende cijfers maar eens!

80.000

Totaal aantal typen chemicaliën in gebruik in de EU en de VS.

12.600

EU-geregistreerde en getoetste chemicaliën. Een groot deel is nog ongeregistreerd, behoorlijk nog wat werk aan de winkel dus... .

2000

Nieuwe chemicaliën die jaarlijks de Amerikaanse consumentenmarkt toetreden, veelal niet getoetst op gezondheidsrisico’s (waaronder voedings- en verpakkingenmarkt).

2. Helpt voeding ons dan bij het ontdoen van schadelijke stoffen?

Het lichaam is een complex, doch efficiënt staaltje natuurlijke technologie. Zo ook ons geavanceerde detox-systeem, waarbij de lever, de huid, het maag-darmstelsel en de longen een belangrijke rol spelen. Elke gifstof wordt via een andere route ‘onklaar’ gemaakt om het lichaam te verlaten. POPs en metalen zijn moeilijk onklaar te maken, daarom hopen ze zich op in het lichaam [5]. We kunnen dus mogelijk wel wat ‘hulp’ van buitenaf gebruiken.

Maar wat blijkt? Veel sappenbarren zullen hun assortiment sterk moeten inkrimpen! De echte detoxvoeding blijft namelijk slechts in de vorm van een klein aantal ‘metaal-magneten’ overeind [1]:

De metaal-magneten

Koriander, citroenzuur en chlorella - dat ook vaak gebruikt wordt om zware metalen uit afvalwater te halen - kunnen bij een hoge inname mogelijk bepaalde metalen, zoals aluminium en lood uit het lichaam klaren. Hard bewijs is er echter niet, de onderzoeken berusten namelijk op muis- en vis experimenten [6-8].

3. Helpen detox-diëten dan wel bij gewichtsverlies?

Neen. Hoewel het plausibel is dat een energie-arme detoxkuur op korte termijn helpt af te vallen, is het onwaarschijnlijk dat een dergelijk dieet op de lange termijn is vol te houden en voorziet in voldoende voedingsstoffen. Er zijn ruimschoots manieren om langdurig gewichtsverlies te realiseren op een gezonde manier en dat zet überhaupt vraagtekens bij het nut van detoxen...

De risico’s van kwakzalverij

Ondanks de toegenomen interesse voor detoxen zijn de effecten van veel detox-foods niet meer dan een vage beschrijving. Het onderzoek ernaar is slecht en vaak uitgevoerd door dubieuze instanties als the Church of Scientology. Doe-het-zelf is niet meer voorbehouden aan bouwmarkten. We detoxen-het-zelf er ook op los. Omdat we niet weten wat echt werkt, wordt er met een beetje hulp van de internetsjamanen wat geëxperimenteerd en dat kan averechtse gevolgen hebben:

De risico’s

· Voedingsstoftekorten van eiwitten en vitaminen - In de jaren ‘60 en ‘70 stierven er mensen onder het “Last Chance Diet”; een vloeibare, low-energy mix van eiwitten. Dit illustreert de potentiele risico’s van zgn. uithongeringskuren.

· Overdosering - t.g.v. internet ‘consultancy’ komen bij detoxen overdoseringen van laxatieven, zouten en water steeds vaker voor [2]. Zelfs iets onschuldigs als water kan giftig en dus dodelijk zijn; de dosis bepaalt immers het vergif...

· Onecht gewichtsverlies - sportvasten is een goed voorbeeld van onecht afvallen: het extreme dieet dat je snel laat afvallen (vooral vocht), om daarna even hard weer aan te komen.

De Peruaanse Amazone indianen werden door de Spaanse conquistadores beschreven als bezeten wanneer zij hun hallucinerende ayawasca hadden gedronken. Thans is het de esthetische drift die ons bezit en tot waanzin drijft. De ware detox-kuur blijkt namelijk niet meer dan een ogenschijnlijk zoete cocktail te zijn, met een behoorlijk zure bijsmaak. Dat doet alles overigens niets af aan het feit dat de meeste sappen en smoothies gewoon ontzettend lekker zijn.

Enjoy health!

The doc.

- Samefko

Bronnen

1. A. V. Klein & H. Kiat. Detox diets for toxin elimination and weight management:

a critical review of the evidence. J of Hum Nutr Diet. 2015; 28: 675 - 86

2. Genuis SJ. Elimination of persistent toxicants from the human body. Hum Exp Toxicol, 2011; 30: 3 - 18

3. Swan SH. Environmental phthalate exposure in relation to reproductive outcomes and other health endpoints in humans. Environ Res, 2008; 108: 177 - 184

4. ACCC Australian Competition & Consumer Comission: Phthalates in consumer products, 2014

5. Sears ME & Genuis SJ Environmental determinants of chronic disease and medical approaches: recognition, avoidannce, supportive therapy and detoxification. J Environ Public Health. 2012; 356789

6. Uchikwa T et al. P. beijerinkii accelerates lead excretion in mice. Toxicol Ind Health. 2009; 25: 551 - 556

7. Uchikawa T et al. The influence of P. beyerinckii CK-5 on the absorption and excretion of methylmercury in mice. J Toxicol Sci. 2010; 35: 101 - 105

8. Uchikawa T et al. The enhanced elimiation of tissue methylmercury in P. beijerinkii-fed mice. J Toxicol Sci. 2011; 36: 121 - 126

#koolhydraten #eiwitten