Social food

We zijn de laatste jaren in de ban geraakt van eten. Het liefst supergezond. Maar er is iets belangrijks dat we steeds vaker over het hoofd zien. Eten mag namelijk best meer dan alleen gezond zijn!

Nu ikzelf anderhalf kind(eren) heb, vraag ik me steeds vaker af welke strategie Helen en ik de komende jaren gaan hanteren om er voor te zorgen dat baby Nels en z’n aanstaande broertje alle vitamientjes binnenkrijgen. Een volwassene kun je nog uitleggen dat elke dag voldoende groenvoer zich op latere leeftijd uitbetaalt. Maar een kind dat net z’n zelfbewustzijn begint te ontdekken heeft daar natuurlijk worst van gegeten… Het enige dat mijn zoon momenteel interesseert is gezelligheid en lekker eten.

Als wij in de huidige maatschappij praten over eten lijkt voeding datgene te zijn dat altijd de boventoon voert. Voeding hoort bij voeden en heeft louter betrekking op de toevoer van brandstof. Met lekker en sociaal heeft dat verder bijzonder weinig van doen. Ik ben minder van dat woord gaan houden. Het klinkt nogal plastisch bovendien. Alsof je jezelf elke dag met een stel slangen aan een apparaat koppelt om je vol te laden met allerlei stofjes. Gezonde stofjes. Voedingsstofjes: eiwitten, koolhydraten, vetten, vitaminen, mineralen.

Toch is deze reductionistische benadering van eten er de afgelopen decennia ingeslopen. De opkomst en groei van de voedingswetenschap. Conflicten tussen de overheid en voedingsmiddelenindustrie. Allen hebben ze eraan bijgedragen meer nadruk te leggen op geïsoleerde ingrediënten en voedingswaarden. Hopende meer transparantie te bieden aan de voedingsanalfabete consument. Hopende hiermee de strijd tegen welvaartsziekten te kunnen beslechten. Voedingswetenschap, voedingsmiddelenindustrie, voedingswaarden. Voeding is een term waar je in de moderne maatschappij eigenlijk niet meer omheen komt. Voedingsanalfabetisme hoort trouwens ook nog in dat rijtje en betekent eigenlijk niets anders dan: voeding, we kunnen er eigenlijk maar knap weinig mee…

Maar, er zit meer in eten en daarvoor duik ik graag even de theorie in!

Lekker

Lekker heeft te maken met smaak en dus met voorkeuren. Voorkeuren voor eten. Hoort eten lekker te zijn? Smaakprofessor en collega dr. Peter Klosse haalt “lekker” zelfs aan als motor van voedselkeuze! Hij is van mening dat we vooral eten wat we lekker vinden. Plaats dit in historisch perspectief en het is niet moeilijk voor te stellen dat onze verre voorouders niet zelden bereid waren een risico te nemen om aan lekker eten te komen. Het bemachtigen van honing heeft wereldwijd ongetwijfeld vele mensen het leven gekost. Maar het was de vroegere dappere vaders blijkbaar het risico om dood te vallen of gestoken te worden waard. Ik hoef gelukkig niet zo ver te gaan, maar het gezin zal op haar beurt enorm trots geweest zijn wanneer papa zo nu en dan weer levend met een potje vloeibaar goud thuiskwam. Ze zullen genoten hebben van het lekkers. Ja, lekker is genot, soms met een risico, ook in deze tijd. Lekker is goed en kwaad tegelijk.

| “Lekker is genot, soms met een risico, ook in deze tijd” |

Sociaal

Daarnaast staat eten sterk in relatie tot het ontwikkelen en onderhouden van sociale vaardigheden. Vaardigheden die horen bij onze soort. Eten of de afwezigheid ervan wordt vaak strategisch ingezet bij meetings. Je herkent ’t vast wel. En bijna elk sociaal event gaat per definitie gepaard met eten. Dan is er sowieso altijd wat om over te praten.

Een terugblik leert ons dat de ontwikkeling van de mens als sociaal dier in een stroomversnelling raakte door de arbeidsverdeling. De jagen-verzamelen manier van leven zorgde ervoor dat we in slechts 5 uur werken per dag aan ons eten konden komen. Hoewel samen eten bereiden behalve efficiënt ook bijzonder gezellig is, had de efficiëntie waarmee eten werd verkregen als bijkomend voordeel dat er voldoende tijd over bleef voor culturele en sociaal-verbale expressievormen als kunst en debat [1].

Een ietwat meer omstreden theorie komt van Richard Wrangham, de auteur van Catching Fire (2009). Ergens in de geschiedenis leerden wij vuur beheersen. We gingen ons eten koken; hierdoor raakten meer nutriënten uit ons eten beschikbaar. We hoefden dus minder tijd te besteden aan het vergaren van eten om gevoed te blijven en er bleef meer tijd vrij voor sociale ontwikkeling [2]. Daarnaast vergde gekookt eten minder energie van ons verteringsstelsel voor de verwerking ervan, er kon dus meer energie naar de ontwikkeling van onze hersenen. Dit heeft er volgens Wrangham onder andere aan bij gedragen dat de homo sapiens een grotere prefrontale cortex kon ontwikkelen, waardoor deze zich op rationeel én sociaal niveau wist te onderscheiden van andere diersoorten [2].

Recent onderzoek

Onlangs werd in the Journal of Family Psychology de sociale rol van eten nader belicht. Het onderzoek van Lora et al. (2014) toonde aan dat kinderen die aan tafel eten op latere leeftijd betere sociale vaardigheden ontwikkelen [3]. In een tijd dat we met z’n allen meer social worden en tegelijkertijd de-socialiseren lijkt me dat een mooie opsteker.

| “Kinderen die aan tafel eten ontwikkelen op latere leeftijd betere sociale vaardigheden” |

Ik realiseer me nu dat ik in deze veranderende wereld mijn kleine boefjes binnen mijn beperkte macht zal moeten proberen te verleiden aan tafel te komen. Om te eten en om de gezelligheid. Misschien met een toetje, dat weet ik nog niet zeker. Ik heb gelukkig nog even om over de juiste strategie na te denken. Of ’t gaat lukken? Ik hou hoopvol vast aan het idee dat grootste strategen in de geschiedenis op jonge leeftijd vast uitstekend geweest zullen zijn in het verruilen van hun portie aardappels tegen dat kippenpootje van hun oudere broer of zus, of een ouder wellicht. Ja ik geloof dat je veel belangrijke vaardigheden aan tafel leert.

Mijn missie voor de nabije toekomst staat in ieder geval vast: met z’n allen terug aan tafel. Klassiek socializen, met lekker eten. En dat het eten dan ook nog voedzaam is met een papa die zich dr. Ludidi noemt, mogen m’n koters dan als bonus zien. Maar dat snappen ze toch nog niet. Als ’t maar gezellig is. O ja, en als dat kippenpootje de prijs is, sta ik de mijne graag af!

Enjoy health!

The doc.

- Samefko

Bronnen

1. Thompson L. A History of South Africa: from the earliest human inhabitation, to the present. Fourth edition, 2014; Jonathan Ball Publishers, Jeppestown, South Africa

2. Wrangham R. Catching Fire: How cooking made us human. 2009; Profile Books, London, United Kingdom

3. Lora KR, Sisson SB, DeGrace BW, Morris AS. Frequency of family meals and 6-11-years-old children’s behaviors. J Fam Psychol, 2014; 28 (4): 577 - 82

#food #lekker #sociaal